AI staat voor kunstmatige intelligentie: technologie die taken uitvoert waarvoor normaal gesproken menselijke intelligentie nodig is, zoals leren, redeneren, plannen of begrijpen.

AI is slim op een andere manier dan mensen. Het kan razendsnel grote hoeveelheden informatie analyseren, maar mist intuïtie, gevoel en context zoals wij die hebben.

Nee. Een robot is hardware; AI is software. AI kan in een robot zitten, maar AI werkt ook zonder een fysiek lichaam, zoals in apps of websites.

In spamfilters, Netflix-aanbevelingen, navigatie-apps, slimme thermostaten, gezichtsherkenning en chatbot-hulp op websites.

Nee. AI ‘denkt’ niet zoals mensen. Het volgt algoritmen en leert van data, maar heeft geen bewustzijn of emoties.

Dat is een vorm van AI waarbij de computer leert van data, patronen herkent en zichzelf verbetert zonder dat iemand het telkens opnieuw programmeert.

AI is door meerdere mensen ontwikkeld sinds de jaren 1950. Bekende pioniers zijn Alan Turing, Marvin Minsky en John McCarthy.

ChatGPT is een toepassing van AI: een taalmodel dat menselijke tekst kan genereren en begrijpen. AI is de overkoepelende technologie.

Efficiëntie, foutreductie, snellere besluitvorming, personalisatie, toegang tot kennis en ondersteuning bij repetitieve taken.

Verlies van banen, bias/discriminatie in algoritmes, verlies van privacy, verkeerde beslissingen zonder toezicht.

Misschien. Beroepen met veel herhalende taken lopen meer risico. Tegelijk ontstaan nieuwe functies waarin mensen juist met AI samenwerken.

Administratief werk, klantenservice, data-analyse zonder interpretatie, eenvoudige productiebanen.

Voor brainstormen, samenvattingen maken, e-mails schrijven, agendaplanning, onderzoek doen, taalcontrole of klantanalyse.

Nee. Veel AI-tools zijn gebruiksvriendelijk en werken via tekstinvoer (zoals ChatGPT) of knoppen.

In elk vakgebied verschuift de focus naar creativiteit, interpretatie, communicatie en controle van AI-uitvoer.

De OR krijgt een grotere rol in het beoordelen van AI-implementaties: denk aan privacy, gelijkheid, transparantie en werkdruk.

Ja. Denk aan het analyseren van documenten, voorbereiden van vergaderingen, schrijven van adviezen of simuleren van scenario’s.

Door goede afspraken te maken over transparantie, ethiek, controle, HR-impact en door regelmatig overleg met bestuur en achterban.

Zeker. AI kan helpen met teksten schrijven, nieuwsbrieven personaliseren, polls maken en informatie samenvatten.

Door te oefenen met tools, ervaringen te delen, webinars te volgen en als OR-lid de dialoog aan te gaan met collega’s.

Typ je boodschap in een tool zoals ChatGPT en vraag om een nette, heldere e-mail op basis van jouw input.

Ja. AI-tools zoals Notion, Motion of Microsoft Copilot helpen je prioriteiten stellen en efficiënt je dag organiseren.

Met tools zoals Copilot (van Office), Otter.ai of Fireflies kun je gesprekken automatisch opnemen, transcriberen en samenvatten.

Een prompt is je invoer aan een AI-tool. Hoe duidelijker je prompt, hoe beter de output. Prompten is dé nieuwe werkvaardigheid.

Ja. Tools zoals Beautiful.ai of Copilot in PowerPoint kunnen automatisch slides maken op basis van jouw tekst.

Afhankelijk van de tool worden gegevens tijdelijk of blijvend opgeslagen. Lees altijd het privacybeleid. Gebruik bij voorkeur Europese tools voor gevoelig materiaal.

Nee. AI leert van data, en als die data bevooroordeeld zijn, is de uitkomst dat ook. Bijvoorbeeld bij selectieprocedures of kredietbeoordeling.

Dat is juridisch nog niet volledig uitgekristalliseerd. In principe blijft de mens verantwoordelijk voor inzet en toezicht.

Door transparante keuzes te maken, menselijke controle in te bouwen en beleid te ontwikkelen dat ethiek centraal stelt.

Niet zonder instemming bij impact op personeelsbeleid. De OR heeft instemmingsrecht op beoordelings- en toezichtssystemen (WOR art. 27).

Denk aan medische beeldanalyse, automatisch rapporteren, planning en patiëntinteractie, maar menselijke zorg blijft essentieel.

AI ondersteunt bij gepersonaliseerd leren, automatische toetscorrectie en begeleiding, mits verantwoord ingezet.

Automatisering neemt productietaken over, maar er ontstaat nieuw werk in onderhoud, data-analyse en toezicht.

Nee. AI ondersteunt. Alleen de menselijke relatie, empathie en interpretatie kunnen artsen en leraren bieden.

Een leven lang leren wordt nog belangrijker. Al gaat met minder om feitjes leren en meer om de vaardigheden. Scholing op digitale vaardigheden en kritisch denken zijn cruciaal.

Je hoeft geen techneut te zijn. Belangrijker zijn: goed vragen stellen (prompten), kritisch kijken naar de output en begrijpen wat AI wel en niet kan.

Door te oefenen. Geef duidelijke context, stel specifieke vragen en test wat wel en niet werkt. Hoe preciezer, hoe beter.

Je bent lid van de ondernemingsraad en hebt de taak gekregen om een advies te schrijven over een voorgenomen besluit van de bestuurder. Het onderwerp kan bijvoorbeeld gaan over een reorganisatie, een nieuw thuiswerkbeleid, of de invoering van een AI-systeem. Gebruik de volgende structuur om je advies helder en overtuigend te maken:

• Inleiding

  • Wat is de aanleiding voor dit advies?

  • Wat is het doel van jouw advies?

• Huidige situatie

  • Beschrijf de huidige situatie of het probleem.

  • Welke feiten en cijfers zijn relevant?

• Analyse

  • Wat zijn de belangen van de betrokken partijen (medewerkers, OR, bestuurder)?

  • Wat zijn de risico’s en gevolgen van het voorgenomen besluit?

• Advies

  • Wat adviseert de OR concreet?

  • Welke argumenten ondersteunen dit advies?

  • Zijn er alternatieven die overwogen kunnen worden?

• Samenvatting en vervolgstappen

  • Vat het advies kort samen.

  • Wat verwacht je van de bestuurder (bijvoorbeeld een reactie of besluit)?

Schrijf je advies in duidelijke, toegankelijke taal en zorg dat het kort en krachtig blijft. Gebruik kopjes om de structuur overzichtelijk te maken en onderbouw je standpunten met feiten en logica.

Ja. Net als leren e-mailen of Google gebruiken. Het vereist nieuwsgierigheid en bereidheid om te experimenteren.

Laat eenvoudige voorbeelden zien. Begin laagdrempelig, zonder jargon. Bied hulp aan en laat fouten maken oké zijn.

Door ruimte te maken voor experimenten, kennis te delen, ervaringen te bespreken en concrete werkproblemen samen op te lossen.

AI-geletterdheid is het begrijpen hoe AI werkt en welke invloed het heeft. Digitale weerbaarheid is het kunnen omgaan met de risico’s.

Vergelijk het met een slimme assistent. Je geeft opdrachten in gewone taal, en die probeert zo goed mogelijk te helpen, maar soms ook fout.

ChatGPT, Copilot (Microsoft), Grammarly, Canva AI, Notion AI, Perplexity, allemaal laagdrempelig en met gratis versies.

Volg updates van betrouwbare bronnen zoals de SER, vakbonden, AI-cafés, of AI-nieuwsbrieven van o.a. NRC, FD en AI.nl.

Zeker. AI raakt werkprocessen, arbeidsomstandigheden, privacy en toezicht. Allemaal domeinen van de medezeggenschap.

Instemmingsrecht bij beoordelings- en toezichtssystemen, adviesrecht bij reorganisaties, initiatiefrecht om AI-beleid te agenderen.

Let op digitaliseringsprojecten, HR-systemen, ICT-upgrades, of woorden als “efficiëntie”, “data-gedreven” of “automatisering”.

Bijvoorbeeld: “Welke AI-toepassingen worden overwogen?” “Wat zijn de doelen?” “Wat betekent dit voor werkdruk en zeggenschap?”

Een AI-principesverklaring: afspraken over transparantie, menselijke controle, ethiek, veiligheid en betrokkenheid van medewerkers.

Ja. Als er twijfels zijn over ethiek, bias of privacy, kan de OR aandringen op onafhankelijke toetsing of evaluatie.

Door te eisen dat beslissingen met impact op mensen altijd menselijke toetsing krijgen én bezwaar mogelijk blijft.

Gebruik je initiatiefrecht, stel kritische vragen, organiseer gesprekken met collega’s, betrek HR en schakel zo nodig externe experts in.

Zeker. AI-tools kunnen samenvattingen maken, begrippen uitleggen, simulaties draaien en helpen bij scenario-denken.

Dat hangt af van de openheid. Als AI stiekem of top-down wordt ingevoerd, schaadt dat vertrouwen. Transparantie is cruciaal.

•    De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)

•    De Wet op de Ondernemingsraden (WOR)

•    De Arbeidsomstandighedenwet

•    Europese AI-verordening (AI Act, in opkomst)

Een classificatie van AI-systemen op basis van risico. Bij hoge risico’s gelden strenge eisen voor transparantie, toezicht en menselijk ingrijpen.

Nee. AI-systemen moeten zorgvuldig omgaan met persoonsgegevens. Data mag niet zomaar gebruikt worden voor nieuwe doelen.

Vakbonden pleiten voor transparantie, inspraak, bescherming van werk en eerlijke verdeling van opbrengsten uit AI.

Uitlegbaarheid, menselijke controle, mogelijkheid tot bezwaar, dataminimalisatie en transparantie over herkomst van data.

Sterk geautomatiseerd, hybride (mens + AI), minder routine, meer toezicht en ethische dilemma’s, en dus meer zeggenschap nodig.

Misschien ooit. Maar de huidige systemen zijn ver van menselijke algemene intelligentie. We zitten nu nog in de fase van ‘narrow AI’.

Leiders moeten AI begrijpen, inzetten met zorg én ethiek centraal stellen. Coachend leiderschap en digitale vaardigheden worden belangrijker.

Ja. AI-tools worden straks net zo normaal als e-mail of Excel. Ze werken met je mee en leren van je gedrag.

Als we het goed organiseren wel. Minder repetitief werk, meer ruimte voor creativiteit en betekenisvol werk.

Deep learning is een geavanceerde vorm van machine learning waarbij een AI leert door gebruik van kunstmatige neurale netwerken. Het lijkt op hoe ons brein werkt, met meerdere ‘lagen’ van analyse. Zo leert een AI bijvoorbeeld eerst vormen, dan objecten, dan betekenis.

Door kritisch te kijken naar de data waarmee het systeem wordt getraind. Als die data vooroordelen bevat (bijvoorbeeld over geslacht of etniciteit), neemt AI die over. Transparantie, diversiteit in ontwikkelteams en toetsing helpen dit voorkomen.

AI kan helpen om focus terug te krijgen (bijvoorbeeld met slimme agenda’s of tekst samenvattingen) maar ook afleiden, zoals bij automatische meldingen. De uitdaging is om AI bewust en doelgericht in te zetten, niet als constante prikkel.

Potentieel wel: AI kan energieverbruik optimaliseren, verspilling verminderen en duurzamer transport plannen. Maar de energie die AI zelf verbruikt is aanzienlijk en dat vraagt om bewuste keuzes.

Door voorbeelden te geven van gewenste antwoorden of uitkomsten. Bijvoorbeeld: “Als iemand dit vraagt, geef dan dát antwoord.” Sommige AI-tools kun je finetunen met jouw data of voorkeuren.

Dat zijn AI-modellen waarvan de broncode vrij beschikbaar is. Iedereen mag ze gebruiken, aanpassen of door ontwikkelen. Ze stimuleren innovatie én vragen om zorgvuldigheid in gebruik.

Ja. AI kan samenvattingen maken van notulen, actiepunten uitwerken, agendapunten voorbereiden en informatie overzichtelijker presenteren, waardoor vergaderingen korter en effectiever kunnen zijn.

AI die zelf iets ‘nieuws’ kan maken: teksten, beelden, muziek, code. ChatGPT is een voorbeeld van tekstuele generatieve AI. Het maakt content op basis van wat het geleerd heeft.

Geef duidelijkheid over wat AI doet en wat het níét doet. Geef mensen controle over het gebruik, zorg voor inspraak en bied ondersteuning bij leren werken met nieuwe technologie.

Ja. Door het AI-model voorbeelden te geven van hoe jij schrijft of praat, kan het jouw toon en stijl overnemen. Denk aan e-mails, verslagen of beleidsnotities.

Een algoritme is een set vaste instructies: “als dit gebeurt, doe dan dat.” AI is veel flexibeler en leert van data. AI gebruikt vaak algoritmes, maar kan ook zelf verbanden ontdekken.

“AI is een soort slimme robot in de computer. Hij leert van voorbeelden en probeert je te helpen, maar hij weet niet alles, dus je moet goed blijven nadenken.”

Als een AI iets verzint wat niet klopt. Bijvoorbeeld foute cijfers of niet-bestaande bronnen, dan noemen we dat een hallucinatie. De AI ‘gelooft’ het zelf, maar jij moet het controleren. Wanneer dit gebeurd geef dit ook aan en doe een duimpje naar beneden. Zo leert de AI weer van jou.

Sommige AI’s leren voortdurend bij, andere niet. In ChatGPT bijvoorbeeld leer je alleen binnen een gesprek; het systeem onthoudt je input niet tenzij je daar expliciet toestemming voor geeft (zoals bij aangepaste instructies).

Dat het onbedoeld discrimineert of mensen uitsluit op basis van vooroordelen in de data. Of dat er een prompt verstopt zit in de tekst. Transparantie, toetsing en menselijke controle zijn essentieel bij selectieprocedures met AI.

AI kan creatieve ideeën genereren, maar mist intuïtie, gevoel en ervaring. Voor creatieve beroepen biedt het inspiratie of ondersteuning, maar de regie blijft bij de mens.

In zekere zin: door nieuwe input of feedback kun je AI bijsturen, maar niet volledig herprogrammeren als gebruiker. Voor structurele aanpassingen is toegang tot het model nodig.

Organisaties die AI al breed inzetten, zoals ASML, bol.com, Rabobank, Philips of sommige overheden. Ze experimenteren met HR-tools, procesautomatisering of klantinteractie via AI. Denk aan AI telefoontjes en chatbots.

Ja, mits je duidelijke input geeft. Bijvoorbeeld: “Vat dit overleg samen in 10 punten voor een OR-nieuwsbrief.” Controleer wel altijd of het klopt en goed overkomt.

HR speelt een sleutelrol bij de invoering van AI: toezicht op eerlijke toepassing, communicatie, scholing en toetsing van ethische grenzen. Ook HR zelf gebruikt steeds vaker AI-tools.

Ja, transparantie is cruciaal. Medewerkers moeten weten wanneer ze met AI te maken hebben, wat die doet en hoe beslissingen tot stand komen.

AI-systemen waarvan je de werking niet kunt doorgronden. Ze geven een uitkomst, maar je weet niet hoe die tot stand komt. Risicovol bij beslissingen met grote impact.

Een overzicht van: doelen, principes (zoals transparantie en veiligheid), toepassingen, verantwoordelijkheden, rechten van medewerkers, toetsing en evaluatie.

Steeds vaker wel. Bijvoorbeeld afspraken over transparantie, toezicht, scholing of bescherming van banen bij digitalisering. Dit is een nieuwe onderhandelingspraktijk.

Een AI-toepassing die OR-leden ondersteunt, bijvoorbeeld bij het opstellen van vragen, samenvatten van documenten of voorbereiden van een overleg. Denk aan ChatGPT met OR-kennis.

Nee. AI is zo objectief als de data waarmee het getraind is. En data komt van mensen, met al hun aannames, voorkeuren en fouten. Objectiviteit vereist controle en bijsturing.

Bij supervised learning krijgt de AI voorbeelden met het juiste antwoord (bijv. “dit is een kat”). Bij unsupervised learning zoekt de AI zelf verbanden zonder uitleg (bijv. “deze beelden lijken op elkaar”).

Door medezeggenschap, toezicht door mensen, toetsing op maatschappelijke normen én wetgeving. En door burgers te betrekken bij de ontwikkeling van beleid.

Functies veranderen: minder administratie, meer coördinatie of interpretatie. Functiewaardering moet regelmatig worden herzien om recht te doen aan deze verschuivingen.

Organiseer gesprekken met de achterban, stel ethische kaders op, werk samen met HR en bestuur, en formuleer uitgangspunten voor mensgericht technologisch beleid.

Een beetje. AI kan grappen herkennen of zelfs genereren, maar snapt de context of ironie vaak minder goed.

AI op zich niet, het hangt af van de inzet. Zoals bij vuur of elektriciteit draait het om hoe verantwoord we ermee omgaan.

Nee. AI heeft geen bewustzijn, gevoelens of verlangens.

Je kunt AI gebruiken, maar niet blind vertrouwen. Controleer altijd de uitkomst. Vertrouwen komt met verstand.

Niet uit zichzelf. Ethiek komt van de mensen die AI bouwen en inzetten.