AI op de werkvloer: tijd voor actie van de OR

De SER heeft op 22 mei 2025 een belangrijk advies uitgebracht over de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI). De kern van dit advies: zorg voor een mensgerichte implementatie en een alerter beleid. Maar wat betekent dit nu concreet voor jou als ondernemingsraad?

Als je organisatie nog geen beleid heeft ontwikkeld rond het gebruik van AI, denk aan tools als ChatGPT of Copilot in Office, dan loop je eigenlijk al achter. AI-toepassingen ontwikkelen zich razendsnel en worden op grote schaal ingezet. Ze veranderen werkprocessen, nemen repetitieve taken over en kunnen zelfs bestaande functies overbodig maken. Het is zonde als je hier als werkende ongemerkt slachtoffer van wordt, terwijl je juist belang hebt bij behoud van zinvol en betaald werk.

Niemand hoeft bang te zijn voor AI, tenminste, niet als we er verstandig mee omgaan. AI en robots kunnen juist bijdragen aan beter werk: efficiënter, leuker, menswaardiger. Maar dan moeten we wel aan het stuur blijven zitten. Vooral als een werkgever meer geld- dan mensgericht is, bestaat het risico dat AI primair wordt ingezet om kosten te besparen. Dat kan gevolgen hebben voor jouw werk, je collega’s en de toekomst van de organisatie.

Daarom is het nú het moment voor de OR om het gesprek over AI te voeren.

Gebruik het SER-advies als leidraad. De vier hoofdpunten bieden houvast:

1. Zet de mens centraal.

2. Behoud waardig werk.

3. Stimuleer samen leren en ontwikkelen.

4. Zorg voor transparante besluitvorming en investeringen.

Stel als OR vast: hoe willen wij dat AI wordt ingezet? Wat zijn onze voorwaarden? Wat betekent ‘mensgericht’ in onze organisatiepraktijk? Formuleer criteria en deel deze proactief met de bestuurder. Je kunt hiervoor ook inspiratie opdoen in de blog op mijn website HBU Training en Advies, waarin ik criteria heb uitgewerkt die je hierbij helpen. Lees hier de blog.

Er zijn twee strategische redenen om nú te handelen:

1. Vooruitdenken geeft juridische en beleidsmatige slagkracht.

Als je als OR op tijd criteria formuleert en deelt, kun je in een later stadium (bijvoorbeeld bij een adviesaanvraag over AI-gerelateerde reorganisaties) aantonen dat je tijdig hebt gewaarschuwd. Neemt de bestuurder jouw input niet serieus? Dan kun je wijzen op deze eerdere waarschuwing en zwaardere compensaties vragen voor eventueel verlies van werk.

2. Je neemt regie over de toekomst van werk in jullie organisatie.

Door nu het gesprek aan te gaan, beïnvloed je het beleid op een moment dat er nog ruimte is om mensgerichte keuzes te maken.

Een bekende werkvorm (als je ooit een cursus bij mij volgde): laat als OR zien hoe jullie ‘huisje van AI’ eruitziet, hoe jullie de inzet van AI in de organisatie voor je zien. Vraag de bestuurder om hetzelfde te doen. Vergelijk die twee beelden en bespreek de overeenkomsten en verschillen. Zo ontstaat er een gesprek op inhoud, visie en waarden.

Plan dit gesprek bewust in, bijvoorbeeld tijdens een artikel 24-overleg of een informeel benen-op-tafelgesprek. Maar zorg dat het op de agenda komt en dat je als OR scherp en voorbereid het gesprek in gaat.

AI biedt enorme kansen, maar alleen als we als mensen, organisaties en medezeggenschap meebewegen. Laat als OR zien dat je die verantwoordelijkheid serieus neemt. Zet het onderwerp op de agenda, formuleer jullie visie, en zorg dat de menselijke maat niet verloren gaat in de technologische vooruitgang.

Succes, en vooral: aan het werk!