De vierde intelligentie: je autonome zenuwstelsel als stille antenne

In mijn blogs heb ik het vaker gehad over de eerste drie intelligenties: het hoofd, het hart en de buik. Vandaag wil ik het hebben over de vierde intelligentie: het autonome zenuwstelsel of kortweg het AZS.

Het AZS is een krachtig maar vaak onzichtbaar netwerk dat door ons hele lichaam loopt. Het regelt onbewust allerlei processen: ademhaling, hartslag, spijsvertering; maar ook hoe we ons voelen en reageren op onze omgeving. Je zou kunnen zeggen: het AZS is onze ingebouwde antenne en besturingssysteem. Het vangt signalen op en stuurt ons aan zonder dat we ons daar altijd bewust van zijn. Het is die subtiele laag waarop communicatie en interactie vaak al plaatsvinden, nog voordat er een woord is gezegd.

Je huid, je zintuigen, je zenuwstelsel: ze maken allemaal deel uit van deze gevoelsantenne. Daardoor kun je feilloos aanvoelen of er spanning in de ruimte hangt, of iemand open of gesloten is, of er veiligheid is of juist niet.

Veel van mijn cursisten herkennen dit: je komt ergens binnen en je voelt meteen of het veilig is of niet. Dat is je AZS in actie.

Als je ontspannen bent, werkt je AZS in balans samen met je andere intelligenties. Je hoofd denkt helder, je hart is open en je buik geeft richting. Je kunt dan rustig reflecteren, objectief beoordelen wat er gebeurt, en bewust kiezen hoe je wilt reageren.

Maar als je gestrest bent, raakt het AZS overprikkeld. Je lichaam gaat in standje ‘vechten, vluchten of bevriezen’. Je verliest dan het vermogen om bewust en afgestemd te reageren. Kleine prikkels (zoals een opmerking van een collega) kunnen dan grote reacties oproepen. Herkenbaar?

Denk aan situaties op de weg: je wordt afgesneden en voor je het weet, zit je middenin een emotionele reactie. Terwijl de ander het misschien niet eens bewust deed. Ook in zulke momenten speelt het AZS een hoofdrol.

In de ondernemingsraad werken we vaak onder druk. Je komt uit een vergadering, of net van je werkplek, en rolt meteen de volgende bespreking in, zonder even stil te staan. Grote kans dat je AZS dan nog “aan” staat op de vorige stand en niet in balans is. Niet ideaal, want hoe wil je dan goed luisteren, reflecteren of afstemmen met je collega’s of de bestuurder?

Daarom: Base Campen. Zoals bergbeklimmers telkens terugkeren naar een basispunt, kun jij ook vóór een overleg even tot rust komen. Door letterlijk een paar minuten bewust te ademen, een korte wandeling te maken, of even te landen bij een collega. Dat helpt je AZS te kalmeren. Dan staat je antenne goed afgestemd en is ‘systeem’ in balans. Vanuit rust kun je dan weer verder omhoog à naar het volgende niveau.

En ook tijdens een vergadering kun je merken dat je AZS opspeelt. Je raakt geïrriteerd, voelt onrust of boosheid, zonder precies te weten waarom. Misschien komt dat niet door wat er wordt gezegd, maar door hoe je lichaam de situatie ervaart. Juist dan is het belangrijk om jezelf weer te helpen terug te keren naar rust. Even ademen, even pauzeren. Zo houd je regie over je reactie. Met name lichamelijke beweging is op zo’n moment belangrijk. Dus blijf niet zitten, ga staan, achter je stoel of loop naar de koffie. Lichaamsbeweging, inclusief ademhalen, is het gereedschap om je AZS weer in balans te brengen.

Het AZS is een stille overheersende kracht. En wie leert luisteren naar deze vierde intelligentie, krijgt toegang tot een diepe laag van communicatie, met zichzelf en met anderen. Zeker in het OR-werk, waar verbinding, reflectie en scherpte essentieel zijn, is dat van onschatbare waarde.

In mijn boek schrijf ik uitgebreider over hoofd hart en buik en noem af en toe de signalen die je AZS afgeeft, en ik heb ook materialen beschikbaar rond ‘Base Campen’. Heb je vragen over deze intelligenties en ben je nieuwsgierig hoe jij ze kan inzetten voor het mooiste resultaat?

Druk op deze link om het verhaal toegestuurd te krijgen over de meerdere intelligenties Hoofd, Hart en Buik.

Voor nu: luister naar je lichaam, adem even rustig – en ontdek wat jouw AZS je wil vertellen met de signalen die je waarneemt.