De eeuwige dans tussen verstand en gevoel

De eeuwige dans tussen Apollo en Dionysus

Over verstand, gevoel en de zoektocht naar evenwicht in medezeggenschap

Er is een strijd die ouder is dan de mens zelf. Niet op het slagveld, maar diep vanbinnen.
In de Griekse mythologie stonden Apollo en Dionysus symbool voor twee oerprincipes: de één voor orde, rede en helderheid; de ander voor emotie, roes en chaos.

In de wereld van de ondernemingsraad, tussen bestuurder, achterban en toezichthouder, leeft die strijd voort.
Het verstand zegt: blijf rationeel, hou vast aan regels en plannen.
Het gevoel zegt: er klopt iets niet, dit voelt niet rechtvaardig.

Juist in die spanning ontstaat het echte werk van medezeggenschap: het zoeken naar balans tussen helderheid en menselijkheid.

De Apollo in de OR, het verlangen naar helderheid

De ondernemingsraad vertegenwoordigt vaak de Apollinische kant van de organisatie.
De OR verlangt naar structuur, duidelijkheid en redelijkheid. Argumenten moeten kloppen, besluiten uitlegbaar zijn, procedures netjes gevolgd.
Zonder die helderheid is er geen vertrouwen, niet bij de achterban, en niet bij de bestuurder.

Maar onder dat rationele oppervlak borrelt iets anders.
Soms is er dat knagende gevoel dat een plan klopt op papier, maar niet in het hart. Dat rechtvaardigheid niet te meten valt in tabellen of schema’s.
Dan fluistert Dionysus: Luister naar wat er niet gezegd wordt. Voel wat er onder de woorden leeft.

Een volwassen OR leert beide stemmen te verenigen: het verstand dat analyseert én het gevoel dat aanvoelt.
Niet óf-óf, maar én-én. De OR die dat beheerst, groeit uit tot meer dan een medezeggenschapsorgaan, hij wordt een moreel kompas binnen de organisatie.

De bestuurder, regisseur van orde, bang voor de dans

De bestuurder beweegt zich meestal in Apollo’s domein.
Cijfers, strategie en beheersing zijn zijn natuurlijke taal. Hij wil richting geven, risico’s beperken, rust creëren.
Maar elke verandering, en dus elke strategie, roept emoties op. Achter elk plan schuilen angsten: verlies van werk, van betekenis, van identiteit.

Daar verschijnt Dionysus. Hij confronteert met onrust, met onvoorspelbaarheid, met de menselijke maat.
De bestuurder die dat negeert, verliest contact. De bestuurder die het erkent, wint vertrouwen.

Echt leiderschap betekent de dans aangaan: emoties toelaten zonder controle te verliezen.
Dat vraagt moed, het loslaten van beheersing ten gunste van dialoog.
Wanneer de bestuurder de OR ziet als gesprekspartner in plaats van tegenmacht, ontstaat iets zeldzaams: gedeelde verantwoordelijkheid voor de menselijke kant van beleid.

Dan verandert medezeggenschap van een verplicht nummer in een bron van wijsheid.

De achterban, de stem van het gevoel

De medewerkers, de achterban, zijn vaak de belichaming van Dionysus.
Zij voelen als eersten dat er iets schuurt, wanneer spanning oploopt, vertrouwen daalt of rechtvaardigheid verdwijnt.
Hun taal is die van beleving, niet van beleid.

De OR staat precies op dat kruispunt: tussen de ratio van de bestuurder en de emotie van de werkvloer.
Zijn taak is om gevoelens te vertalen naar betekenis: Wat zegt deze onrust over onze organisatie? Waar raken we verbinding kwijt?

Dat vraagt meer dan dossierkennis, het vraagt empathisch luisteren, het vermogen om te horen wat niet wordt uitgesproken.

De toezichthouder, wachter van balans

De toezichthouder kijkt van bovenaf naar het geheel, met het verlangen naar rust en continuïteit.
Toch weet ook hij dat echte vernieuwing soms pas ontstaat uit ontregeling.

Wanneer OR en bestuur vastlopen, kan de Raad van Toezicht of Commissarissen de brug slaan, niet door oplossingen op te leggen, maar door ruimte te maken voor het gesprek over wat werkelijk speelt: angst, vertrouwen, hoop.

De toezichthouder die de dans van Apollo en Dionysus herkent, helpt de organisatie groeien voorbij controle, naar volwassenheid.

De noodzakelijke onzekerheid

Er is geen zuivere overwinning van Apollo of Dionysus.
Wie volledig op verstand bouwt, verliest de mens.
Wie zich alleen door gevoel laat leiden, verliest richting.

De kracht ligt in het midden, in het accepteren van onzekerheid als teken van groei.
De OR die dat durft, bewijst volwassenheid: niet weten wat de juiste weg is, maar bereid zijn om die samen te zoeken.

In die ruimte van niet-weten schuilt de mogelijkheid tot echte verandering.

Slot, de dans als kompas

In elk overleg, elke discussie, elke verandering dansen Apollo en Dionysus om elkaar heen.
Soms leidt de één, soms de ander.
En juist in die beweging ontstaat iets nieuws: inzicht, verbinding, vertrouwen.

Voor de OR betekent dat: durf te voelen waar de ratio tekortschiet, en durf te redeneren waar het gevoel overheerst.
Want medezeggenschap is geen strijd om gelijk, maar een zoektocht naar evenwicht, tussen orde en chaos, verstand en gevoel.

Wie die dans aandurft, beweegt niet meer tegen de stroom in, maar op het ritme van de werkelijkheid zelf.

Herken jij in je eigen OR of organisatie de spanning tussen Apollo en Dionysus?
Hoe vinden jullie het evenwicht tussen orde en gevoel?