Dagelijks bestuur en de OR: een kwestie van ouder kind dynamiek?

In mijn werk met ondernemingsraden valt me steeds vaker iets op: de dynamiek tussen het dagelijks bestuur (DB) en de rest van de ondernemingsraad (OR) lijkt soms opvallend veel op die van ouders en kinderen. Dat klinkt misschien wat gekscherend, maar als je het bekijkt door de bril van Transactionele Analyse (TA), wordt het al snel verrassend inzichtelijk.

Wat bedoel ik daar nou mee? Veel dagelijks bestuursleden zijn meer ervaren OR leden. Ze hebben vaker aan de overlegtafel gezeten, kennen de bestuurder en weten hoe processen verlopen. Dat betekent ook dat ze met een stevig pakket aan ervaringen en overtuigingen aan tafel zitten. Ze hebben "geleerd wat wel en niet werkt"   al is dat soms gebaseerd op oude situaties die inmiddels veranderd zijn.

In de praktijk zie je dan vaak het volgende gebeuren:
• DB leden nemen automatisch de leiding.
 • Ze voelen zich verantwoordelijker (en zijn dat vaak ook).
 • Ze investeren meer tijd, mede doordat ze meer uren hebben.
 • En zonder dat iemand dat expres zo bedoelt, ontstaat er een ongelijke verhouding.

Transactionele Analyse onderscheidt drie zogenaamde ego toestanden:
1) Oudergedrag, normen en overtuigingen die we overnemen van vroeger.
2) Volwassene het hier en nu, analyserend, afwegend, volwassen reagerend.
3) Kind emoties, creativiteit, aanpassing of verzet uit onze kindertijd.

•  Een DB lid reageert vanuit de Kritische Ouder (ego toestand 1) "Zo doen we dat hier nou eenmaal".
•  Een OR lid reageert vanuit het Aangepaste Kind (ego toestand 3) "Laat hen het maar uitzoeken".
• Of juist vanuit het Opstandige Kind (ego toestand 3)"Ze luisteren toch nooit naar ons!".

Wat hier speelt, is geen bewuste keuze. Niemand wil ouder of kind spelen. Toch zie je dit soort patronen ontstaan. Bijvoorbeeld:
 • Het DB bereidt stukken voor en voert gesprekken met de bestuurder.
 • De overige OR leden ervaren: "Dat hebben zij onder controle."
 • Ze trekken zich terug uit het initiatief, zelfs als ze betrokken zijn.
 • Het DB wordt nog actiever, en zo versterkt het patroon zichzelf.

Je krijgt dan de klassieke TA dynamiek:
Ouder → Kind → Ouder → Kind
...terwijl je eigenlijk toe wil naar:
Volwassene → Volwassene

De uitdaging is om elkaar te zien als gelijken, ondanks verschillen in ervaring of tijdsbesteding. In plaats van te denken: “Zij weten het beter,” kun je denken:
 • Wat weet ik vanuit mijn praktijk of afdeling?
 • Hoe kan ik reageren vanuit mijn Volwassene?
 • Hoe kunnen we samen die gelijkwaardige samenwerking vormgeven?

Wat ik OR’s ook vaak hoor zeggen: “De bestuurder praat alsof hij het altijd beter weet.” Ook dat kun je zien als een Ouder ego toestand. De kunst is dan om niet te reageren als Kind, maar vanuit je Volwassene te blijven spreken:
 • Stel vragen
 • Deel observaties
 • Reflecteer samen

Zo haal je de bestuurder ook uit zijn “Ouder” rol en breng je het gesprek naar gelijkwaardig niveau.

Deze dynamiek ontstaat niet expres. Het is vaak onbewust. Maar als je als OR lid of DB lid herkent wie er in jou spreekt   Ouder, Volwassene of Kind   kun je kiezen hoe je reageert. Je hoeft geen ouder te zijn. Je hoeft geen kind te zijn. Je kunt vanuit volwassenheid invloed uitoefenen, samenwerken en samen bouwen aan een sterke OR.

Wil je hier meer over weten? In mijn boek schrijf ik daar verder over, met voorbeelden uit de praktijk en handvatten om met je OR hiermee aan de slag te gaan. Of neem contact met me op. Ik help je er graag verder mee.

Wie spreekt er in jou en hoe beïnvloedt dat je invloed als OR?